Gebelerin COVID-19’a yönelik bilgi, tutum ve davranışları: Tek merkezli kesitsel çalışma

Amaç

Amacımız, gebelerin COVID-19’a yönelik bilgilerini, tutumlarını ve davranışlarını değerlendirmektir.

Yöntem

Bu kesitsel anket çalışması, Kasım–Aralık 2020 tarihleri arasında ikinci ve üçüncü trimesterlerinde olan gebelerle gerçekleştirildi. Katılımcılar 5 bölümden oluşan bir anketi yanıtladı. Gebelerin demografik verileri, COVID-19’a yönelik bilgileri, tutumları ve risk algıları, COVID-19’a ilişkin uygulamaları ve endişeleri ile gebelik hakkındaki bilgileri, persantil ve ortalama değer olarak hesaplandı.

Bulgular

İstatistiksel analize toplam 1011 katılımcı dahil edildi. Katılımcıların ortalama yaşı ve VKİ değerleri sırasıyla 27.09±5.55 ve 27.48±4.71 kg/m2 idi. Ortalama gestasyonel yaş ve parite ise sırasıyla 26.20±9.30 ve 1.47±1.19’du. Yetkililerin aldığı COVID-19 tedbirleri, katılımcıların %21.4’ü tarafından “son derece yeterli”, %30’u tarafından ise “yüksek derecede yeterli” bulundu. Katılımcıların %47.5’i, COVID-19 pandemisiyle mücadelede sağlık çalışanlarına son derece güvendiğini belirtti. Pandemi sürecinde sağlık çalışanlarına ilgi ve saygı, katılımcıların %89.1’inde arttı. Katılımcıların %88.5’i gerektiğinde katı karantina kurallarına uyacağını belirtirken, %48.3’ü ise pandemi sırasında hamile olduklarından daha savunmasız/zayıf olduklarını hissetti. Katılımcıların %50.6’sı COVID-19 pandemisi boyunca antenatal ziyaretlerini azaltmayı planlıyordu.

Sonuç

Alınan tedbirler, yüksek COVID-19 farkındalığı ile uygulanabilir. Bu durumda, bilgilendirme ve kamu spotları gibi iletişim yöntemleriyle yeterli eğitim sağlanabilir.

Anahtar Kelimeler

COVID-19, farkındalık, tutum, bilgi, koronavirüs.

Giriş

Yakın zamanda tespit edilen yeni koronavirüs (nCOV) “SARS-CoV-2” olarak anılmakta ve “2019 koronavirüs hastalığına (COVID-19)” sebep olmaktadır.[1] COVID-19’un klinik seyri, asemptomatik seyir veya hafif solunum semptomlarından ölüme kadar değişebilmektedir.[1]
COVID-19, özellikle gebeler dahil immünosupresif popülasyon ile yaşlılar için tamamen tanımlanmamış bir klinik seyre sahip, yeni koronavirüs ailesinin yol açtığı bir infeksiyon hastalığıdır.[2] İnfluenza, H1N1, SARS ve MERS pandemileri sırasında gebelerle olan daha önceki deneyimler, obstetri alanında COVID-19’un seyri konusunda ciddi endişelere sebep olmuştur. Daha önceki bu enfeksiyonlar, genel popülasyona kıyasla gebelerde artmış YBÜ başvurusu ve vaka-ölüm oranları ile daha ciddi bir seyre sebep olmuştur.[2,3] Bazı yazarlar, gebe popülasyonunun ve genel popülasyonun benzer mortalite ve morbidite oranlarına sahip olduğunu bildirmektedir.[4]
Domuz gribi,[5] MERS[6] ve Dang humması[7] gibi daha önceki çeşitli salgınlarda farkındalık, tutum ve bilgi seviyesi araştırılmıştır. Bu hastalıklara yönelik olumlu tutum ve davranışların yanı sıra bu hastalıklara ilişkin daha yüksek farkındalığın bu virüslerin yayılmasını kontrol etmede etkili olduğu ortaya konmuştur. Gebelerde COVID-19’un maternal, fetal ve klinik sonuçları hakkındaki bilgiler hala çelişkili olsa da, daha önceki salgınlardan bildiğimiz kadarıyla bu salgınlar gebelerin zihinsel sağlığını olumsuz olarak etkilemektedir.[8] Bu zihinsel etkiler, hafif-orta şiddette semptomu olan ve asemptomatik hastalarda klinik sonuçlar yönünde önemli olabilir.[8]
COVID-19’un hızlı yayılması nedeniyle birçok ülkede sert tedbirler alınmış ve bazı kısıtlamalar uygulamaya konulmuştur. Gebeler, COVID-19’un yayılmasını engellemek için alınan bu tedbirlerden ve uygulanan kısıtlamalardan zihinsel olarak etkilenmiştir. Royal College of Obstetricians and Gynecologists tarafından yayınlanan kılavuzda, COVID-19 pandemisinin perinatal anksiyete, depresyon ve aile içi şiddet riskini artırdığı, dolayısıyla gebeleri psikolojik olarak desteklemenin çok önemli olduğu vurgulanmıştır.
Bu nedenle çalışmamızda, gebelerin COVID-19’a yönelik bilgi, tutum ve davranışlarını değerlendirmeyi, COVID-19’un engellenmesine ilişkin farkındalık ve bilgi seviyelerini ölçmeyi ve kanıta dayalı veri elde etmek için pandeminin kontrol edilmesinden sorumlu olan tüm yetkililere yardımcı olmayı amaçladık.

Yöntem

Bu kesitsel anket çalışması, 15 Kasım 2020 ile 15 Aralık 2020 tarihleri arasında ikinci basamak bir hastanede gerçekleştirildi. Tüm katılımcılardan aydınlatılmış onam alındı. Çalışma, yerel kurum idare kurulu tarafından onaylandı (Onay no: 2020-09-22T14_07_53). Çalışmanın tüm prosedürleri, 1964 Helsinki Bildirgesi ve sonraki ekleri ile veya benzer etik standartlar ve kurumsal ve/veya ulusal araştırma komitesinin etik standartları ile uyumluydu. Çalışmaya dahil edilme kriterleri, sağlıklı bir gebelikte ikinci ve üçüncü trimesterde olmak ve hastanenin gebelik polikliniğine başvurmaktı. Çalışma dışı bırakılma kriterleri ise COVID-19 belirtilerine veya semptomlarına sahip olmak, doğumun başlamış veya doğum yaptığından şüphelenilmiş olması, obstetrik bir nedenle hastaneye yatmış olmak ve halihazırda veya daha önce psikiyatrik bir bozukluğu olmaktı. Ayrıca, çalışmaya katılmak istemeyen gebeler, 18 yaşından küçük olanlar ve gebeliğin birinci trimesterinde olanlar da çalışma dışı bırakıldı. Çalışma prospektif olarak gerçekleştirildi ve Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi Tıp Fakültesi Etik Kurulu tarafından onaylandı (Etik Kurul No: 2020/15). Araştırmacılar tarafından ilgili literatür tarandıktan sonra, hastalar için 5 bölümden oluşan anket hazırlandı. Görüşme öncesinde katılımcılar bilgilendirildi ve çalışmanın amacı detaylı olarak açıklandı.
Katılımcılara uygulanan anket 5 bölüme sahipti. Birinci bölümde katılımcıların demografik verileri soruldu. İkinci bölümde, toplam 9 soru ile gebelerin “Covid-19 bilgileri” soruldu. Üçüncü bölümde, 7 soru ile “gebelerin Covid-19’a yönelik tutumları ve risk algıları” soruldu ve yanıtlar “evet”, “hayır” ve “bilmiyorum” olarak kaydedildi. Anketin dördüncü bölümünde 8 soru ile “Gebelerin Covid-19’a yönelik uygulamaları” soruldu ve yanıtlar “her zaman”, “sıklıkla”, “bazen”, “nadiren” ve “hiçbir zaman” şeklinde kaydedildi. Anketin beşinci ve son bölümünde ise, “gebelerin Covid-19’a ilişkin endişeleri ve bilgileri” değerlendirildi. Yanıtlar, 8 soru ile “evet”, “hayır” ve “bilmiyorum” olarak değerlendirildi. Katılımcılar ortalama 2–3 dakika içinde anketi anonim şekilde yanıtladı.
Anket ile toplanan veriler, SPSS 20.0 (Statistical Package for the Social Sciences Inc.; Chicago, IL, ABD) programıyla analiz edildi. İstatistiksel değerlendirme ortalama ± standart sapma (ortalama ± SS) ve sayı (yüzde) olarak ifade edildi.

Bulgular

İkinci basamak hastanenin doğum polikliniğine 15 Kasım 2020 ile 15 Aralık 2020 tarihleri arasında başvuran ve çalışmaya dahil edilme kriterlerini karşılayan katılımcılar çalışmaya dahil edildi. Toplam 1195 katılımcıdan 139’u göçmen oldukları için Türkçe’yi iyi anlayamıyor ve konuşamıyordu. Bunlara ek olarak adolesan gebeliği olan katılımcılar (n=14), anketi yeterli şekilde tamamlayamayanlar (n=19), psikiyatrik hastalığı olan 4 gebe ve doğum nedeniyle hastaneye yatan 9 kadın çalışma dışı bırakıldı. Sonuç olarak istatistiksel analize toplam 1011 katılımcı dahil edildi.

Sosyo-demografik özellikler

Katılımcıların sosyo-demografik verileri Tablo 1’de listelenmiştir. Katılımcıların ortalama yaşı ve VKİ değeri sırasıyla 27.09±5.55 27.48±4.71 kg/m2 idi. Ortalama gestasyonel yaş ve parite ise sırasıyla 26.20±9.30 ve 1.47± 1.19’du. Katılımcıların %92.7’si eğitimsiz, toplam hane geliri %73’ünde düşük, %19.88’inde orta ve %7.12’sinde yüksekti. Katılımcıların %8.5’i işsizken, %5.7’si ev hanımıydı.

Gebelerin COVID-19’a yönelik bilgileri

Gebelerin COVID-19’a ilişkin bilgileri hakkında verdikleri yanıtlar Tablo 2’de gösterilmektedir. Bu sonuçlara göre, “Asemptomatik kişi COVID-19 pozitif olabilir mi?” sorusuna katılımcıların %12.3’ü (n=125) “evet”, %16.8’i (n=170) “hayır” ve %70.8’i (n=717) “bilmiyorum” yanıtını verdi. Birden fazla yanıtın seçilebildiği “COVID-19’un bulaşma yolları nelerdir?” sorusuna, katılımcıların %98.5’i (n=966) “yakın temas ile”, %1.6’sı (n=17) “kan ile” ve %9.9’u (n=101) “bilmiyorum” yanıtını verdi. “COVID-19 için hastaneye gitme belirtileri nelerdir?” sorusuna katılımcıların %81.8’i (n=828) “yüksek ateş” yanıtını verirken, “Doğru el yıkama için minimum süre nedir?” sorusuna ise katılımcıların %73.7’si (n=746) “en az 20 saniye” yanıtını verdi.

Gebelerin COVID-19’a yönelik tutum ve risk algıları

Gebelerin COVID-19’a yönelik tutum ve risk algıları Tablo 3’te listelenmiştir. “Yetkililerin koronavirüs pandemisi için tedbir aldığını düşünüyor musunuz?” sorusuna katılımcıların %21.4’ü (n=217) “yoğun ölçüde”, %30’u (n=304) “yüksek ölçüde” ve %5.7’si (n=58) “hiç” yanıtını verdi. “Covid-19’a yakalanmaktan ne kadar korkuyorsunuz?” sorusuna katılımcıların %43.4’ü (n=440) “yoğun ölçüde”, “COVID-19 için yeterince tedbir aldığınızı düşünüyor musunuz?” sorusuna katılımcıların %36.4’ü (n=369) “yüksek ölçüde” ve “COVID-19 pandemisiyle mücadelede sağlık çalışanlarına güveniyor musunuz?” sorusuna ise katılımcıların %47.5’i (n=481) “yoğun ölçüde” yanıtını verdi. Katılımcıların %89.1’i (n=902) “COVID-19 pandemisi sırasında en ön sırada görev yapan sağlık çalışanlarına olan ilgi ve saygınız arttı mı?” sorusuna “evet” yanıtını verirken, %88.5’i (n=896) “Kendinizi karantinaya almanız istenseydi katı kurallara uyar mıydınız?” sorusuna “evet” yanıtını verdi.

Gebelerin COVID-19’a yönelik uygulamaları

Gebelerin COVID-19’a yönelik uygulamaları Tablo 4’te listelenmiştir. “Ellerinizi ne sıklıkla yıkıyorsunuz veya dezenfekte ediyorsunuz?” sorusuna katılımcıların %45.4’ü (n=459) “her zaman” yanıtını verdi. Katılımcıların %67’si (n=678), “Hapşırırken, öksürürken veya burnunuz akarken maske, mendil veya dirseğinizi ne sıklıkla kullanıyorsunuz?” sorusuna “her zaman” yanıtını verdi. Katılımcıların %42.6’sı (n=432) “Başkaları ile aranızda ne sıklıkla en az 1–1.5 metre mesafe bırakıyorsunuz?” sorusunu “her zaman” olarak yanıtlarken, %46.5’i (n=471) ise “COVID-19 ile ilgili haberleri ne sıklıkla takip ediyorsunuz?” sorusuna “her zaman” yanıtını verdi.

Gebelerin COVID-19 pandemisine ilişkin endişeleri ve gebeliğe dair bilgileri

Gebelerin COVID-19 pandemisine ilişkin endişeleri ve gebeliğe dair bilgileri Tablo 5’te sunulmuştur. “Pandemi sırasında hamile olduğunuz için kendinizi daha savunmasız/zayıf hissettiniz mi?” sorusuna katılımcıların %48.3’ü (n=489) “evet” yanıtını verdi. Katılımcıların %50.6’sı (n=512), “COVID-19 pandemisi boyunca antenatal ziyaretlerinizi azaltmayı planlıyor musunuz?” sorusuna “evet” yanıtını verdi.
“Doğumdan sonra bebeğinizin enfeksiyon kapabileceğini düşünüyor musunuz?” sorusuna katılımcıların %39.4’ü (n=401) yanıtını verdi. Katılımcıların %32.5’i (n=329) “Doğumdan hemen sonra veya doğum sırasında enfeksiyon kapabileceğinizi düşünüyor musunuz?” sorusuna “evet” yanıtını verirken, %70.4’ü (n=715) “COVID-19 pandemisi sırasında emzirmenin güvenli olduğunu düşünüyor musunuz?” sorusunu “evet” olarak yanıtladı. “COVID-19 nedeniyle doğum yönteminizi (sezaryen veya vajinal doğum) değiştirmeyi düşünüyor musunuz?” sorusuna katılımcıların %56.6’sı (n=572) “hayır” yanıtını verirken, %71.8’i (n=727) “COVID-19’un çocuğunuzun engelli olmasına neden olacağını düşünüyor musunuz?” sorusuna “bilmiyorum” yanıtını verdi. Ayrıca, “COVID-19’un erken doğuma neden olacağını düşünüyor musunuz?” sorusuna katılımcıların %70.5’i (n=714) “bilmiyorum” yanıtını verdi.

Tartışma

Bu çalışmada, gebelerin COVID-19 hastalığına yönelik farkındalık, bilgi, davranış ve tutum seviyelerini değerlendirmeyi amaçladık. Çalışmanın sonucunda aşağıdaki sonuçlara ulaştık: (1) Gebelerin sağlık çalışanlarına yönelik ilgi ve saygısı arttı ve COVID-19 pandemisi sırasında pozitif bir tutuma sahiplerdi; (2) COVID-19’a yönelik endişe ve kaygıları yüksekti ve (3) çoğu gebenin, gebelik süreçlerinin ve doğumdan sonra bebeklerinin COVID-19’dan nasıl etkileneceğine ilişkin bilgisi eksikti. Ayrıca, katılımcıların yaklaşık yarısının karantina gereksinimlerine ve maske, mesafe ve hijyen kurallarına uyduğu sonucuna vardık.
COVID-19’un gebelerdeki klinik seyri henüz tamamen anlaşılamamıştır, ancak hem yüksek gelirli ülkeler hem de düşük ve orta gelirli ülkeler dahil, WAPM (Dünya Perinatal Tıp Birliği) önerilerine göre daha önceki H1N1 ve SARS pandemilerinin aksine COVID-19’da şimdiye kadar maternal mortalite oranlarının çok fazla artmadığı görülmektedir; yine de, gebelikle ilişkilendirilebilir riskleri hesaplarken dikkatli olunmasını öneriyoruz.[10,11] On sekiz ülkeden katılımcılarla yürütülen INTERCOVID Çok Uluslu Kohort Çalışmasında, COVID-19, şiddetli maternal morbidite ve mortalite ile gebelik sırasında neonatal komplikasyonlarda tutarlı ve önemli artışlar ile ilişkilendirilmiştir.[12] Gebeler gibi spesifik bir popülasyonun COVID-19’a yönelik bilgisini anlamak, gelecekte COVID-19 ile ilgili eğitim stratejileri ve müdahalelerini geliştirmede ve uygulamada önemli bir araç olabilir. Çalışmamızın bulguları, Türkiye’de gebelerden oluşan bir grubun COVID-19 pandemisi ve bu pandeminin gebelik üzerindeki etkileri hakkındaki genel bilgisini temsil etmektedir.
Türkiye’de yapılan bir çalışmada, gebelerin pandemiyle mücadele konusunda yetkililere (%65) ve sağlık çalışanlarına (%92.4) güvendiğini ve pandemi boyunca bu kişilere yönelik saygılarının arttığını (%82.5) göstermiştir.[13] Benzer şekilde, çalışmamızda sağlık çalışanlarına yönelik güven %48.5 oranında “çok yüksek / son derece yüksek” bulunurken, katılımcıların %89.1’inde sağlık çalışanlarına olan ilgi ve saygı artmıştı. Son zamanlarda sağlık çalışanlarına yönelik şiddet eğilimi dünyada kritik bir sorun haline gelirken, bu durum sağlık çalışanlarında performans ve motivasyon kaybına yol açmaktadır. Hastalar ve sağlık çalışanları arasındaki duygusal bağların pandemi gibi bir dönemde anksiyete ve gerilimle birlikte güçlendiğinin gözlemlenmesi çok önemli ve memnun edici bir sonuçtur. Benzer şekilde, katılımcıların yaklaşık %61.4’ü (%21.4’ü “son derece” ve %30’u “yüksek seviyede”) yetkililerin COVID-19’a karşı yeterli tedbirleri aldığını ve %88.5’i gerektiğinde kendilerini karantinaya alarak yetkililerle iş birliği içinde olacağını belirtmiştir.
Çin’de yakın bir tarihte yapılan bir kohort çalışması, pandemi nedeniyle perinatal depresyon prevalansında artış olduğunu bildirmiştir[14] ve bu çalışmaya göre, gebeler genel popülasyona ve kitlelere kıyasla panik koşullarına karşı daha hassastır. Çalışmamız anksiyete seviyelerini değerlendiren bir çalışma olmasa da, katılımcıların neredeyse yarısı (%48.3), pandemi sırasında hamile olduklarından daha savunmasız ve zayıf hissettiklerini belirtmiştir. Bu durum, gebelerde artan anksiyete seviyeleri ve panik koşullarına karşı hassasiyet ile tutarlıdır. H1N1 pandemisi üzerine 2013 yılında gerçekleştirilen bir çalışmada, enfeksiyon kapmaktan en çok korkan grupta gebeler ve küçük bir çocuğu olan ebeveynler yer almıştır.[15]
İran’da gebelerin COVID-19’a yönelik bilgilerini ve tutumlarını değerlendiren bir anket çalışmasında, katılımcıların çoğu COVID-19 ile enfekte olmaktan orta derecede endişelense de, katılımcıların yaklaşık yarısı en çok doğumdan sonra bebeklerinin COVID-19 ile enfekte olmasından ve katılımcıların üçte ikisi bebeklerinin COVID-19 yüzünden ölmesinden endişelendiklerini belirtmiştir.[16] Türkiye’de gerçekleştirilen bir başka çalışmada, gebe katılımcıların yarısından daha azında bu endişenin olduğu bildirilmiştir.[13] Çalışmamızda katılımcıların %39.4’ü bebeklerinin doğumdan sonra enfeksiyon kapmasından endişelense de, %30.2’si bu sorun hakkında hiçbir fikre sahip değildi. Katılımcıların %24.9’u COVID-19’un bebeklerinin engelli olmasına neden olmayacağını düşünse de, %71.8’i bu sorun hakkında bilgi sahibi değildi. Gebelerin bebekleriyle ilgili bu yüksek seviyedeki anksiyeteleri, COVID-19’un yenidoğanlar üzerindeki etkisine dair kısıtlı veri olmasından kaynaklanabilir. İran’da gerçekleştirilen çalışmada yazarlar, bu endişeler nedeniyle gebelerin çoğunun rutin antenatal takiplerini azalttığını veya sonlandırdığını bildirmiştir.[16] Benzer şekilde Şangay’da gerçekleştirilen çalışmada, gebelerin özellikle ikinci trimesterde antenatal ziyaretlerini azaltmaya istekli olduğu bildirilmiştir.[17] Ancak, COVID-19 ile ilgili endişeler nedeniyle antenatal takiplerdeki azalmanın olumsuz gebelik sonuçlarını artırabileceği bildirilmiş ve sağlık çalışanlarının bu sorun konusunda dikkatli olmaları vurgulanmıştır.[18] Anomalisi olan fetüslerin erken tespitinde gecikmeler de olabileceği ve bu nedenle sağlık çalışanlarının, böyle bir durumda yasal kürtaj sürelerinin aşılabileceği konusunda dikkatli olmaları gerektiği bildirilmiştir.[16] Benzer şekilde, çalışmamızdaki gebelerin %50.6’sı COVID-19 nedeniyle antenatal ziyaretlerini azaltmayı planlıyordu.
Çalışmamızın sonucunda, COVID-19’a yönelik genel bilgi ve farkındalık seviyelerini oldukça yüksek oranlarda bulduk. Nijerya, Çin, ABD ve Bangladeş gibi farklı ülkelerde yapılan ve COVID-19’a yönelik bilgi, tutum ve davranışların değerlendirildiği anket çalışmaları, gebelerin COVID-19 konusunda makul seviyede bilgi sahibi olduğunu bulmuştur.[19–21] Bu durum, tüm dünyanın pandemi konusunda alarm halinde olması, devletlerin pandeminin önlenmesi için maksimum çabayı göstererek vatandaşları ile iş birliği içinde olmaları ve sosyal medya araçlarının çeşitli yöntemlerle kitleleri bilgilendirmesi ve eğitmesinden kaynaklanıyor olabilir. Ancak bu bilinç seviyesini genelleyemeyiz, çünkü literatürde karşıt görüşler de bildirilmiştir. Tayland’da gerçekleştirilen bir çalışmada, kadınların %74.1’inin COVID-19 hakkında bilgi sahibi olmadığı bildirilmiştir.[22]
Literatürdeki anketlerde COVID-19’un bulaşma yollarına yönelik olarak kadınların verdiği doğru yanıtların oranı İran’daki çalışmada %80[16] ve Bangladeş’teki çalışmada %82.3[20] olarak bulunsa da, bu oran çalışmamızda %98.51 olup literatürdeki bulgular ile tutarlıdır. İran’daki aynı çalışmada COVID-19 semptomlarına yönelik bilgi seviyesi makul şekilde yüksekti.[16] Bu bilgi seviyesi bizim çalışmamızda da makul şekilde yüksekti (yüksek ateş, öksürük ve koku-tat kaybı için sırasıyla %81.89, %22.65 ve %17.21). Bazı çalışmalarda, COVID-19’a yönelik yüksek bilgi ve farkındalık seviyeleri, kentsel bölgelerde yaşamak, yüksek öğrenim görmek ve bir işe sahip olmak gibi unsurlarla ilişkiliydi.[21] Çalışmamızdaki katılımcıların %92.7’si eğitimsiz ve %73’ü düşük gelir seviyesine sahip olsa da, bilgi ve farkındalık seviyesi yüksekti. Çalışmalar arasındaki bu farklılıklar, ülkelerin COVID-19’u önlemeye yönelik politikalarından kaynaklanıyor olabilir.
Çalışmamızın ana kısıtlamaları kesitsel bir çalışma olması ve ikinci basamak bir hastanede gerçekleştirilmesiydi. Ayrıca, Türkiye’de tek bir şehirde gerçekleştirdik ve bu nedenle tüm ülkeye genellememiz mümkün değildir. İlk 12 haftasında olan gebeler ve bize göre erken doğum veya emzirme gibi doğumla ilgili soruları yanıtlamak için yeterli zihinsel olgunluğa sahip olmayanları çalışmaya dahil etmedik. Ancak çok sayıda katılımcı ile gerçekleştirdiğimiz bu çalışmanın, zihinsel olarak pandemi sırasında daha rahat bir gebelik yaşamaları ve bu bakımdan ihtiyaçlarını öngörmeleri için gebelerin iyi bir danışmanlığa ihtiyaç duyduklarını fark etmelerine yardımcı olacağına inanıyoruz.

Sonuç

Sonuç olarak, çalışmamızda gebelerin COVID-19’a yönelik bilgi, tutum ve farkındalık seviyeleri yüksekti. Bebekleri hakkında anksiyeteleri ve endişeleri de mevcuttu. Ayrıca, gebelerin sağlık çalışanları ve yetkililerine yönelik ilgi, saygı ve olumlu tutumları artmıştır. Yöneticiler, sağlık çalışanları ve hastalar arasında iş birliği, pandemiyle mücadelede oldukça önemlidir. Alınan tedbirler, yüksek seviyede COVID-19 farkındalığı ile uygulanabilir. Bu durumda, bilgilendirme ve kamu spotları gibi iletişim yöntemleriyle yeterli eğitim sağlanabilir.

Kaynaklar

1. Sahu KK, Mishra AK, Lal A. Comprehensive update on current outbreak of novel coronavirus infection (2019-nCoV). Ann Transl Med 2020;8:393. [PubMed] [CrossRef] 


2. Di Mascio D, Khalil A, Saccone G, Rizzo G, Buca D, Liberati M, et al. Outcome of coronavirus spectrum infections (SARS, MERS, COVID-19) during pregnancy: a systematic review and meta-analysis. Am J Obstet Gynecol MFM 2020;2:100107. [PubMed] [CrossRef] 


3. Schwartz DA, Graham AL. Potential maternal and infant outcomes from coronavirus 2019-NCOV (SARS-CoV-2) infecting pregnant women: lessons from SARS, MERS, and other human coronavirus infections. Viruses 2020;12:194. [PubMed] [CrossRef] 


4. Yang H, Sun G, Tang F, Peng M, Gao Y, Peng J, et al. Clinical features and outcomes of pregnant women suspected of coronavirus disease 2019. J Infect 2020;81:e40–4. [PubMed] [CrossRef] 


5. Shilpa K, Praveen Kumar B, Kumar SY, Ugargol A, Naik V, Mallapur M, et al. A study on awareness regarding swine flu (influenza A H1N1) pandemic in an urban community of Karnataka. Medical Journal of Dr. D. Y. Patil University 2014;7:732–7. [CrossRef] 


6. Al-Johani MM, Al-Qahtani AM. Prevalence and risk factors of anxiety among Saudi male secondary schools’ students in Madinah, Saudi Arabia. International Journal of Medical Science and Public Health 2016;5:994–9. [CrossRef] 


7. Nalongsack S, Yoshida Y, Morita S, Sosouphanh K, Sakamoto J. Knowledge, attitude and practice regarding dengue among people in Pakse, Laos. Nagoya J Med Sci 2009;71:29–37. [PubMed] 


8. Cheng C, Ng AK. Psychosocial factors predicting SARS-preventive behaviors in four major SARS-affected regions. J Appl Soc Psychol 2006;36:222–47. [CrossRef] 


9. Gynaecologists RCoOa. Coronavirus (COVID-19) infection in pregnancy: information for healthcare professionals (version 6). [Internet]. [cited 3 April 2020]. Available from: https://www.rcog.org.uk/globalassets/documents/guidelines/2020-04-03-coronavirus-covid-19-infection-in-pregnancy.pdf


10. Di Mascio D, Sen C, Saccone G, Galindo A, Grünebaum A, Yoshimatsu J, et al. Risk factors associated with adverse fetal outcomes in pregnancies affected by Coronavirus disease 2019 (COVID-19): a secondary analysis of the WAPM study on COVID-19. J Perinat Med 2020;48:950–8. [PubMed] [CrossRef] 


11. Api O, Sen C, Debska M, Saccone G, D’Antonio F, Volpe N, et al. Clinical management of coronavirus disease 2019 (COVID-19) in pregnancy: Recommendations of WAPM-World Association of Perinatal Medicine. J Perinat Med 2020;48:857–66. [PubMed] [CrossRef] 


12. Villar J, Ariff S, Gunier RB, Thiruvengadam R, Rauch S, Kholin A, et al. Maternal and neonatal morbidity and mortality among pregnant women with and without COVID-19 infection: the INTERCOVID Multinational Cohort Study. JAMA Pediatr 2021;175:817–26. [PubMed] [CrossRef] 


13. Yassa M, Birol P, Yirmibes C, Usta C, Haydar A, Yassa A, et al. Near-term pregnant women’s attitude toward, concern about and knowledge of the COVID-19 pandemic. J Matern Fetal Neonatal Med 2020;33:3827–34. [PubMed] [CrossRef] 


14. Wu Y, Zhang C, Liu H, Duan C, Li C, Fan J-X, et al. Perinatal depressive and anxiety symptoms of women during the Coronavirus disease 2019 outbreak in China. Am J Obstet Gynecol 2020;232:240.e.1–9. [PubMed] [CrossRef] 


15. Braunack-Mayer A, Tooher R, Collins JE, Street JM, Marshall H. Understanding the school community’s response to school closures during the H1N1 2009 influenza pandemic. BMC Public Health 2013;13:344. [PubMed] [CrossRef] 


16. Maharlouei N, Asadi N, Bazrafshan K, Roozmeh S, Rezaianzadeh A, Zahed-Roozegar M-H, et al. Knowledge and attitude regarding COVID-19 among pregnant women in Southwestern Iran in the early period of its outbreak: a cross-sectional study. Am J Trop Med Hyg 2020;103:2368–75. [PubMed] [CrossRef] 


17. Du L, Gu YB, Cui MQ, Li WX, Wang J, Zhu LP, et al. Investigation on demands for antenatal care services among 2 002 pregnant women during the epidemic of COVID-19 in Shanghai. [Article in Chinese] Zhonghua Fu Chan Ke Za Zhi 2020;55:160–5. [PubMed] [CrossRef] 


18. Coxon K, Turienzo CF, Kweekel L, Goodarzi B, Brigante L, Simon A, et al. The impact of the coronavirus (COVID-19) pandemic on maternity care in Europe. Midwifery 2020;88:102779. [PubMed] [CrossRef] 


19. Clements JM. Knowledge and behaviors toward COVID-19 among us residents during the early days of the pandemic: cross-sectional online questionnaire. JMIR Public Health Surveill 2020;22:e19161. [PubMed] [CrossRef] 


20. Mannan KA, Farhana KM. Knowledge and perception towards Novel Coronavirus (COVID-19) in Bangladesh. International Research Journal of Business and Social Science 2020;6:76–87.


21. Nwafor JI, Aniukwu JK, Anozie BO, Ikeotuonye AC, Okedo-Alex IN. Pregnant women’s knowledge and practice of preventive measures against COVID-19 in a low-resource African setting. Int J Gynecol Obstet 2020;150:121–3. [PubMed] [CrossRef] 


22. Srichan P, Apidechkul T, Tamornpark R, Yeemard F, Khunthason S, Kitchanapaiboon S, et al. Knowledge, attitudes and preparedness to respond to COVID-19 among the border population of northern Thailand in the early period of the pandemic: a cross-sectional study. WHO South-East Asia J public Heal 2020;9:118–25. [PubMed] [CrossRef] 

	Dosya / Açıklama
	Tablo 1. Katılımcıların sosyo-demografik özellikleri (n=1011).
	Tablo 2. Gebelerin COVID-19’a yönelik bilgileri (n=1011).
	Tablo 3. Gebelerin COVID-19’a yönelik tutum ve risk algıları (n=1011).
	Tablo 4. Gebelerin COVID-19’a yönelik uygulamaları (n=1011).
	Tablo 5. Gebelerin COVID-19 pandemisine ilişkin endişeleri ve gebeliğe dair bilgileri (n=1011).