Sağlık çalışanlarının normal doğum ve sezaryen ile ilgili düşünceleri

Amaç

Çalışma,sağlık çalışanlarının normal doğum ve sezaryen doğum ile ilgili düşüncelerini incelemek amacıyla yapılmıştır.

Yöntem

Araştırmamızda Mayıs 2006 ve Ağustos 2006 tarihleri arasında, Afyon Kocatepe Üniversitesi Ahmet Necdet Sezer Uygulama ve Araştırma Hastanesi’nde çalışan,250 bayan sağlık personeline,normal doğum ve sezaryen doğum ile ilgili düşüncelerini içeren,26 sorudan oluşan anket formu uygulanmıştır.Anket formu,5 bölümden meydana gelmektedir.Formda,sosyodemografik özelliklere ait sorular, obstetrik özelliklere ait sorular,normal ve sezaryen doğum yapanlarla,hiç doğum yapmayanlara ait sorular bulunmaktadır.

Bulgular

Araştırma sonuçlarına göre,doğum yapan sağlık personelinin %46.9’u normal doğumu,%53.1’i sezaryen doğumu tercih etmiştir.Sezaryen olma sebepleri incelendiğinde,kendi isteği ile sezaryen olanların oranı %16.3,tıbbi endikasyon nedeniyle sezaryen olanların oranı %76.7 olarak bulunmuştur.Hiç doğum yapmayan sağlık personelinin doğum tercihleri sorulduğunda %57.4’ü normal doğumu,%23.1’i sezaryen’i tercih ederken,%19.5’i kararsız kalmıştır.Normal doğumu tercih edenlerin %74.2’si normal doğumun doğal olduğunu,sezaryeni tercih edenlerin %53.8’i normal doğumun ağrılı olduğunu düşünmektedir.

Sonuç

Araştırmamızda,doğum yapan sağlık personelinin %53.1’i sezaryen doğumu tercih etmiştir.Sezaryen doğumu seçme nedeni olarak ilk sırada ağrı yer almaktadır.Normal doğum yapan sağlık çalışanlarının sadece %15.8’inin epidural analjezi ile doğumunu gerçekleştirdikleri saptanmıştır.Bu nedenle epidural analjezi ile ilgili bilgiler artırıldığında,sezaryen doğum oranlarının düşeceği kanaatindeyiz

Anahtar Kelimeler

Normal doğum,Sezaryen doğum,Sağlık personeli.

Giriş

Günümüzde sezaryen operasyonunun daha güvenli hale gelmesiyle, sezaryen hızında çok belirgin artış olmuştur (1). Dünya Sağlık Örgütünün sezaryen konusundaki önerisi; sezaryen oranının %15 ile sınırlı kalması yönündedir (2,3). Brezilya %36 ile dünyada en yüksek sezaryen doğum oranına sahiptir (4). Ancak pek çok ülkede olduğu gibi ülkemizde de sezaryen oranı, bu hedefin üzerindedir. Türkiye’de, 2003 Türkiye Nüfus Sağlık Araştırması verilerine göre sezaryen oranı %21.2’dir (5). Bu artışın sebepleri arasında; kadınların eskiye göre daha geç yaşta evlenmeleri, daha geç yaşta gebe kalmaları, daha az sayıda çocuk sahibi olmak istemeleri, infertilite sorunlarının varlığı, “Riskli gebelik” ve “Kıymetli bebek” kavramının ortaya atılması yer almaktadır (6). Pek çok kadın normal doğum acısını çekmemek, sancı duymamak için hamile olduğunu öğrendiği ilk günden itibaren sezaryenle doğum yapmaya karar vermektedir. Sezaryen, özellikle sağlık çalışanlarında tıbbi endikasyon olmaksızın çok tercih edilen yöntem haline gelmektedir. Bu çalışmada; sağlık çalışanlarının normal doğum ve sezaryen ile ilgili düşüncelerini araştırmayı amaçlıyoruz.

Yöntem

Tanımlayıcı tipteki bu araştırma, Mayıs 2006 ve Ağustos 2006 tarihleri arasında Afyon Kocatepe Üniversitesi Ahmet Necdet Sezer Uygulama ve Araştırma Hastanesi’nde yapılmıştır. Çalışmada 270 sağlık personeline ulaşmak hedeflenmiştir. Ancak 20 sağlık personeli araştırmaya katılmayı kabul etmediğinden, 250 sağlık çalışanı araştırmaya dahil edilmiştir. Araştırmanın verileri anket formu aracılığıyla toplanmıştır. Sağlık personeline uygulanan anket formu 26 sorudan oluşmaktadır. Anket formu 5 bölümden meydana gelmektedir. Bu anket formunda kişinin tanıtıcı özellikleri; yaş, eğitim durumu, meslek ve medeni durum ile ilgili sorular, doğum yapma, doğum sayısı, çocuk sayısına ait sorular, normal doğum yapanlara ait sorular, sezaryen doğum yapanlara ait sorular, hiç doğum yapmayanlara ait sorular ve herkese yöneltilen en güvenilir doğum şekli, hangi doğumun komplikasyonun daha fazla oluşu, hangi doğum şeklinin maliyetinin fazla oluşu gibi sorular bulunmaktadır.Veriler SPSS for Windows 13.0 programıyla değerlendirildi.İstatistik analiz için student T testi ve χ2 testi kullanıldı. P< 0.05 anlamlı olarak kabul edildi.

Bulgular

Araştırmaya katılan kadınların yaş ortalamaları en az bir defa doğum yapmış kadınlarda 31.38 ± 5.42 (n=81) iken, henüz doğum yapmamış kadınlarda 25.29 ± 4.25’tir (n=169). Doğum yapan 81 kadından 38’i normal doğum şeklini seçerken (yaş ortalamaları: 32.00 ± 6.35), 43 kadın sezaryen olmak istemiştir (yaş ortalamaları: 30.84 ± 4.46). Olguların % 32.4’ü doğum yapmıştır. Doğum yapanların içinde bir kez doğum yapanların oranı % 61.7’dir ve bunu % 25.9 oranı ile iki kez doğum yapanlar takip etmişlerdir. Geriye kalanlar (n=10) sırasıyla 3 kez (% 8.6), 4 kez (% 2.5) ve 5 kez (% 1.2) şeklindedir. Çalışmaya katılanların sosyodemografik özellikleri Tablo 1’de verilmiştir. Tablo 2’de ilkokul mezunlarının (%100) sadece normal doğum yaptıkları belirlenirken, üniversite mezunlarının %58,5’i sezaryen doğumu tercih etmişlerdir. Eğitim düzeyi arttıkça sezaryen oranları da artmaktadır.
Tablo 3’te öğretim üyelerinin çoğunluğunun (%68,4) doğum yapmış olduğu, buna karşın hemşirelerin (%71,7) ve diğer katılımcıların (%73,3) büyük oranının doğum yapmadığı saptanmıştır. Normal doğumu tercih etme nedeni incelendiğinde; katılımcıların %73.7’si kendi isteği, %18.4’ü doktor önerisi ile normal doğumu tercih ettiklerini belirtmişlerdir. Birinci doğumunu normal doğum yapanların %81.6’sının, diğer doğumlarını da normal doğum yapmak istedikleri saptanmıştır. Normal doğumu seçme nedenleri incelendiğinde; komplikasyonların normal doğumda az olduğu, doğal olduğu, günlük aktivitelere kolay dönülebildiği, bebeğin hemen emzirilebildiği ve güvenilir olduğu saptanmıştır. Birinci doğumunu normal doğum yapanların %18.4’ü, ikinci doğumda sezaryen olmak istemiştir. Katılımcılara neden sezaryeni istedikleri sorulduğunda, normal doğumun sezaryene göre daha ağrılı olduğunu ve normal doğum sırasında kan kaybının sezaryene göre daha fazla olduğunu düşündüklerini ifade ettiler. Normal doğum seyrinde epidural analjezi yapılıp yapılmadığı araştırıldığında olguların %84.2’sine yapılmadığı, %15.8’ine yapıldığı saptanmıştır. Sezaryen doğumu isteme nedeni incelendiğinde; katılımcıların %76.7’sinin tıbbi endikasyon nedeniyle, %16.3’ünün kendi isteği ile sezaryen doğumu istedikleri saptanmıştır. Tablo 4’te katılımcıların 1. doğum şekline göre bir sonraki doğum tercihi dağılımı verilmektedir. En güvenilir doğum şekli sorulduğunda; katılımcıların %84.8’inin normal doğum, %15.2’sinin sezaryen cevabını verdikleri saptanmıştır. Hangi doğum şeklinin komplikasyonu daha fazladır sorulduğunda; katılımcıların %18.5’inin normal doğum, %81.5’inin sezaryen doğum cevabını verdikleri saptanmıştır. Tıbbi endikasyon yokken isteğe göre sezaryen yapılmalı mıdır sorusuna; katılımcıların %57.6’sı hayır, %42.4’ü evet cevabını vermişlerdir. Normal doğum sırasında epidural analjezi yapılmasını ister misiniz sorusuna; katılımcıların %69.6’sının evet, %30.4’ünün hayır cevabını verdikleri saptanmıştır. Tablo 5’te normal doğum sırasında epidural analjezi isteme durumunun eğitim düzeyine göre dağılımı verilmektedir. İlkokul mezunlarının tamamı doğum sırasında epidural analjezi istemezken, üniversite mezunlarının %71.7’si travay sırasında epidural analjezi istemiştir.

Tartışma

Çalışmamızda eğitim seviyesi arttıkça sezaryen oranının arttığı ve doğum yapan sağlık personeli içinde sezaryen oranın %53.1 olduğu saptanmıştır. Ülkemizdeki sezaryen oranları hakkında çok sağlıklı veriler olmasa da sezaryen oranının son yıllarda çok ciddi oranlarda arttığı gözlenmiştir. Bu artışın önemli bölümünü tıbbi neden olmaksızın isteğe bağlı yapılan sezaryenler oluşturmaktadır (7). Haseki Hastanesi’nde yapılan bir çalışmada kendi isteği ile sezaryen olan kadın oranı %8.1’dir (8). Canbaz ve arkadaşlarının (9) bayan sağlık çalışanlarında yaptığı araştırmada, araştırmaya katılanların %29.2’sinin kendi isteği ile sezaryen doğumu tercih ettiği belirtilmiştir. Bizim araştırmamızda kendi isteği ile sezaryen doğumu tercih edenler %16.3’tür. Bu sonucumuz Canbaz ve arkadaşlarının yaptığı çalışmadaki bulgu ile benzerlik göstermektedir. Sezaryen oranını artıran nedenlerin başında “bir kere sezaryen daima sezaryen prensibi” ve sosyoekonomik düzeyi daha iyi olan toplumlardaki isteğe bağlı sezaryenler gelmektedir (10). Bir kez sezaryen ile doğum yapanların uterustaki skar yerinde rüptür riskini artırdığı gerekçesiyle daha sonraki gebeliklerde de sezaryenle doğum yapma alışkanlığı yaygındır. Oysa son zamanlarda yapılan klinik uygulamalar, eski sezaryenlilerin %60-80’inin vajinal doğum yapabileceğini ortaya koymuştur (11). Bizim çalışmamızda ilk doğumunu sezaryen olanların %93’ü ikinci doğumunda da sezaryen doğumu tercih etmiştir. Normal doğum yapanların %18.4’ü ikinci doğumda sezaryen olmak istemiştir. Araştırmamızda sezaryeni tercih etme sebebi olarak; tıbbi endikasyonun bulunması, eşinin ya da kendi isteğinin olması ve doğum ağrısı korkusu gibi nedenler belirtilmiştir. Sayın ve arkadaşlarının (7) çalışmasında; sağlık çalışanlarında doğum ağrısı korkusu, bebeğe travma olabileceği korkusu, doktor önerisi ve sosyal nedenler sezaryen nedenleri arasında yer almaktadır. Hopkins’in (12) çalışmasında kadınların çoğunun normal doğumu tercih ettiği ve normal doğumu sezaryen doğuma oranla daha üstün buldukları saptanmıştır. Bizim çalışmamızda da katılımcıların %96’sı normal doğumu sezaryen doğuma göre doğal ve fizyolojik bulduklarını belirtirken, %81,6’sı sezaryen doğumun komplikasyonunun daha fazla olduğu görüşündedirler.

Sonuç

Araştırmamızda, doğum yapan sağlık personelinin %53.1’i sezaryen doğumu tercih etmiştir. Sezaryen doğumu seçme nedeni olarak 1. sırada ağrı yer almaktadır. Normal doğum yapan sağlık çalışanlarının sadece %15.8’inin epidural analjezi ile doğumlarını gerçekleştirdikleri saptanmıştır. Bu nedenle epidural analjezi ile ilgili ve sezaryen sonrası uygun hastaların normal doğum yapılabileceği ile ilgili bilgiler artırıldığında sezaryen doğum oranlarının düşeceği kanaatindeyiz.

Kaynaklar

1.Güneş H.Jinekolojik ve Obstetrik Cerrahi Güneş Kitabevi,Ankara,2005;1549-71.
2.Konakçı S.,Kılıç B. İzmir’de sezaryen sıklığı ve buna etki eden faktörler. T Klin Jinekol Obst 2004; 14(2):88-95.
3.Yumru E., Davas İ., Baksu B., Altıntaş A., Altın A., Mert M. 1995-1999 Yılları Arasında Sezaryen Operasyonu Endikasyonları ve Oranları. Perinatoloji Dergisi 2000; 8 (3-4): 94-98.
4.Osis K.S., Padua G.A., Duarte T.R., Souza A. Faundes. The opinion of Brazilian women regarding vaginal labor and cesarean section, Int J of Gynecology & Obstetrics 2001; 75:.59-66.
5.www.saglik.gov.tr Erişim 28.10.2006
6.Özgünen T, Evrüke C. Sezaryen In: Beksaç S.(Eds), Obstetrik Maternal-Fetal Tıp&Perinatoloji, İstanbul, Nobel Tıp Kitabevleri. 2001; 1322-28.
7.Canbaz S, Sünter T, Süren C. ve ark. Kadın Sağlık Çalışanlarının Doğurganlık Özellikleri, Gebelik ve Doğum Sonu Dönemdeki Çalışma Koşulları. Kocatepe Tıp Dergisi 2005; 6:39-44.
8.Sayın C, Berberoğlu U, Varol F. Sezaryenle Doğum Yapmış Sağlık Personelinde Doğum Sonrası Memnuniyet ve Takip Edilen Gebelikte Doğum Şekli Tercihi. T Klin Jinekol Obst. 2004; 18(2): 82-88.
9.Hut F., Haseki Eğitim ve Araştırma Hastanesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Kliniğinde 2000-2004 Yılları Arasında Sezaryen Oranları, (Uzmanlık Tezi, İstanbul), 2005
10.Cunningham FG, MacDonald PC, Gant NF. Cesarean Delivery and Cesarean Hysterectomy. In: Williams Obstetrics: Connecticut: Appleton Lange, 1997; 509-33.
11.Has R., Saygılı R. (2004) Doğum Operasyonları, İn: Berkman S., Has R.(eds), In:Doğum Bilgileri, Nobel Tıp Kitabevi, 64-66.
12.Hopkins K. Are Brazilian women really choosing to delivery by cesarean? Soc SCİ Med. 2000; 99(4): 557-80.

	Dosya / Açıklama
	Tablo 1. Sosyodemografik özellikler dağılımı
	Tablo 2. Katılımcıların doğum yapma şeklinin eğitim durumuna göre dağılımı.
	Tablo 3. Katılımcıların doğum yapma durumunun mesleki duruma göre dağılımı.
	Şekil 4. Katılımcıların doğum yapma durumunun mesleki duruma göre dağılımı
	Tablo 5. Normal doğumda epidural anestezi ister misiniz sorusunun eğitim düzeyine göre dağılımı.