Parazitozlu ve parazitozu olmayan gebelerde hemoglobin ve hematokrit değerlerinin karşılaştırılması

Amaç

Bu çalışma, Van ili kırsal ve kent kesimindeki gebelerde parazitoz yaygınlığını saptamak, parazitozu olan (Parazitli Grup; PG) ve parazitozu olmayan (Kontrol Grubu; KG) gebelerdeki klinik ve hematolojik sonuçların karşılaştırılması amacıyla yapıldı.

Yöntem

Saha taramasında 172 gebe kadından dışkı örnekleri alındı, sosyodemografik özellikleri ve klinik şikayetleri kaydedildi, ayrıca hemogram değerlerini araştırmak için 2 cc EDTA’lı hemogram tüpüne kan örnekleri alındı. Dışkı örnekleri aynı gün toplandı ve Parazitoloji laboratuvarında nativ-lugol, trikrom boyama, formol-eter ile çöktürme ve çinko sülfat ile yüzdürme yöntemleriyle incelendi. Alınan kan örnekleri alındıktan sonra 3 saat içinde STKS Coulter kan sayım cihazında çalışıldı.

Bulgular

Dışkı örnekleri incelenen 172 gebe kadından 63’ünde (%36.62) parazitoz saptandı. Bunların 41’inde tek bir parazitoz, 22’sinde ise iki parazitoz birden mevcuttu. PG ile KG arasında yaş, gravida, parite, abortus, ölü doğum ve kürtaj sayısı bakımından istatistiksel olarak anlamlı fark saptanmadı (p>0.05). KG’nun ortalama hemoglobin değerleri 11.90 mg/dl, hematokrit değerleri 37.80, PG’nda ise bu oranlar sırasıyla 11.54 mg/dl ve 36.01 olarak saptandı. KG’nun PG’a oranla ortalama hemoglobin ve hematokrit değerleri daha yüksek olmasına karşın, her iki grup arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark saptanmadı (p>0.05). Parazitozların çoğunluğunu Entamoeba coli ve Ascaris lumbricoides (%85,74) oluşturdu. PG’ta saptanan klinik semptomlar, KG’na göre daha sık ve daha belirgindi (p<0.05).

Sonuç

Bu araştırmada, parazitozların kan değerleri üzerine olumsuz etkisi saptanmış olmasına karşın, PG ile KG arasında istatistiksel olarak anlamlı fark saptanmadı. Gebelik süresince görülen mide bulantısı, kusma, iştahsızlık, karın ağrısı, iştah değişiklikleri gibi şikayetlerin barsak parazitozlarında da görülmesi nedeniyle, gebelikte parazitozların gözden kaçtığı, bu nedenle parazitozların kliniği hakkında gebelerin eğitilmeleri gerektiği sonucuna varıldı.


 

Anahtar Kelimeler

Gebelik, Parazitoz, Hematolojik değerler

Giriş

Barsak parazitozları özellikle alt yapısı yetersiz ve sosyo-ekonomik düzeyleri düşük toplumlarda insanların en önemli hastalıkları arasında yer alır ve parazitlerin yol açtığı hastalıklar, dünyada en yaygın hastalık türleridir. Yapılan istatistiksel çalışmalara göre dünyada ortalama her dört insandan birinde bağırsak paraziti enfeksiyonu vardır. Ancak bu genel görünüm gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler arasında farklılıklar göstermektedir. Gelişmekte olan ülkelerde enfeksiyon ve paraziter hastalıklar gelişmiş olan ülkelere göre yaklaşık 35 misli daha fazladır. Türkiye ise parazit yoğunluğu bakımından ikinci sıklıkta parazit görülen ülkeler arasında yer almaktadır. Parazitozlu hamile kadınlarda iştahsızlık, mide bulantısı ve kusma gibi nedenlerle gıda maddelerinin yeterince alınamaması ve parazitozlar nedeniyle alınan gıda maddelerinden de vücudun yeterince yararlanamamasına bağlı olarak, anemi başta olmak üzere çeşitli bozuklukların oluşma riski daha yüksektir. Barsak parazitozları klinik olarak karın ağrısı, bulantı, kusma, iştah değişiklikleri gibi gebelikte de görülebilecek benzer semptomlara yol açabilmektedir Bu çalışma, Van ili kent ve kırsal kesimlerdeki gebelerde parazitozun önemini saptamak, parazitozu olan ve olmayan gebelerdeki klinik ve hematolojik sonuçları karşılaştırmak amacıyla yapıldı.

Yöntem

Bu araştırmada, Van ili kent ve kırsal kesimlerdeki haneler tek tek gezilerek hamile kadınların olup olmadığı soruldu. Gebe kadınlara üzerinde isimleri yazılı dışkı kapları dağıtıldı ve aynı gün toplandı. Parazitozların gebe hemogram değerlerine etkisini araştırmak için 2 ml EDTA’lı hemogram tüpüne kan örnekleri alındı. Bütün örnekler, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Tıp Fakültesi Araştırma Hastanesi’nde çalışıldı. Kan örnekleri en geç üç saat içerisinde Hematoloji Laboratuvarına getirilerek, Coulter STKS marka kan sayım cihazında hemoglobin ve hematokrit değerleri saptandı. Dışkı örnekleri ise aynı gün Parazitoloji Labaratuvarında direkt (serum fizyolojik ve lugol ile), trikrom boyama, formol-eter ile çöktürme ve çinko sülfat ile yüzdürme yöntemleriyle incelendi. Çalışma sırasında gebe kadınların sosyodemografik özellikleri ve klinik şikayetleri kaydedildi. Bu çerçevede hastaların özellikle sağlık kuruluşları ile olan ilgileri soruldu. Bu araştırmada parazitoz saptanan gebelerin bulunduğu grup Parazitli Grup (PG), parazitoz saptanmayan gebelerin bulunduğu grup ise, Kontrol Grubu (KG) olarak adlandırıldı. PG ile KG’nun hematolojik ve klinik parametreleri student t testi kullanılarak karşılaştırıldı.

Bulgular

Araştırmada dışkı örnekleri incelenen toplam 172 hamile kadının 63’ünde (%36.62) parazitoz saptandı. Sosyodemografik özellikleri incelendiğinde (Tablo 1) PG ile KG arasında yaş, gebelik haftası, gravida, parite, abortus, ölü doğum ve kürtaj sayısı bakımından istatistiksel olarak anlamlı fark saptanmadı. PG’ta bulunan gebelerin büyük kısmının, gebeliğin ikinci (%44.44) ve üçüncü (%44.44) trimestirinde olduğu saptandı. Araştırmada 41 olguda tek bir parazitoz, 22 olguda ise iki parazitoz birden saptandı (Tablo 2). A.lumbricoides ve E.coli, en sık (%85,74) saptanan ve diğer parazitlere en sık eşlik eden (Tablo 3) parazitlerdi. Parazitozların cinsi ile kan değerleri arasında ilişki saptanmadı. KG’ndaki gebelerin PG’taki gebelere oranla ortalama hemoglobin ve hematokrit değerleri daha yüksek olmasına karşın, her iki grup arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark saptanmadı (Tablo 4). Çalışmada, bölgenin sosyoekonomik düzeyinin düşük olmasına karşın, gebe kadınların başta sağlık ocakları olmak üzere, sağlık kurumlarına özellikle bulantı, kusma, iştahsızlık, güçsüzlük gibi şikayetlerle başvurarak, genellikle demir preparatı başta olmak üzere diyet yönünden tedavi aldıkları ve parazitozların ihmal edildiği saptandı. PG’ta klinik semptomlar daha fazla görülmekle birlikte (p<0.05), bir veya iki parazitoz saptanan kişilerin benzer klinik tablo oluşturdukları gözlendi (Tablo 5).

Tartışma

Gelişmekte olan diğer ülkelerde olduğu gibi yurdumuzun da en önemli sağlık sorunlarından birisi barsak parazitozlarıdır. Bu konuda çok çeşitli çalışmalar yapılmasına karşın, bağırsak parazitozlarıyla, özellikle de bağırsak protozoonlarının kan tablosu ve serum demir düzeyleriyle olan ilişkisini araştıran çalışmalar sınırlı sayıdadır. Koltaş ve ark. ilkokul çocuklarında yapmış oldukları bir çalışmada barsak parazitlerinin; serum demiri, transferrin saturasyonu ve serum ferritin değerini düşürdüğü, total demir bağlama kapasitesini ise yükselttiği, dolayısıyla konakta demir eksikliğine neden olduğunu tespit etmişlerdir. Van’da 7-14 yaş grubundaki ilkokul çocukları üzerinde yapılan bir çalışmada A.lumbricoides tespit edilen 72 çocukta Hb ve Hct, değerleri anlamlı olacak düzeyde düşük bulunmuştur. Çengelli solucanlar, A.lumbricoides, Trichuris trichiura, Enterobius vermicularis, Strongyloides stercoralis, Taenia saginata ve Hymenolepsis nana’nın demir eksikliğine neden olduğu çeşitli araştırmacılar tarafından bildirilmiştir. Ancak anemi ortaya çıkmadan da parazitlerle sekonder demir metabolizması bozukluğu olabileceği bildirilmiştir. Bu çalışmada serum demir ve demir bağlama kapasitesi ölçülmemiş olup, hemoglobin ve hematokrit değerlerinde belirgin bir azalma olmaması literatürleri desteklemektedir. Gebelikte tespit edilen bağırsak parazitlerinin gebe kan değerlerine etkisi ile ilgili yapılmış klinik çalışma sınırlıdır. Bu çalışmada, PG’taki gebelerin hemoglobin ve hematokrit değerleri KG’na göre yüksek bulundu ancak; istatistiksel olarak anlamlı fark bulunmadı. Barsak parazitozlarında ve gebelikte görülen mide bulantısı, kusma, karın ağrısı, iştah değişiklikleri gibi şikayetler, sadece gebeliğe bağlı değişiklikler olarak değerlendirilip, barsak parazitozlarının göz ardı edilmesine neden olmaktadır. Başer yapmış olduğu bir çalışmada annelere bağırsak parazitlerinin belirtileri konusunda bilgi verildiğinde tedavi olmak üzere gelenlerin sayısının %2.0’dan %37.7’ye yükseldiğini bildirmiştir. Bu araştırmada, parazitoz tespit edilen gebelerde klinik semptomların daha fazla görüldüğü ancak; bu gibi semptomların gebeliğe bağlı şikayetler olarak algılandığı gözlendi. Birçok ilacın, özellikle antiprotozooer ilaçların gebelik süresince fetus için zararlı etkileri göz önünde bulundurulduğunda, barsak parazitozlarının hamile kadınlarda daha da önem kazandığı ve özellikle bu hastalıklardan korunmanın tedaviden çok daha gerekli olduğu, böyle hastaların beslenmelerine daha çok dikkat etmeleri gerektiği açıktır. Van ili merkez ve bazı ilçelerinde 132 gebe kadında parazitozların dağılımı ile ilgili yapılan bir çalışmada gebelerdeki parazitoz oranı %53.03 olarak saptanmış ve A.lumbricoides ile E.coli, en sık saptanan parazitoz olduğu bildirilmiştir. Bu çalışmada ise, gebelikte parazitoz oranı %36.62 olarak saptandı. En sık rastlanan parazitozlar ise, yine adı geçen bu parazitozlar olup, literatürle uyumlu bulundu.

Sonuç

Bu araştırmada, parazitozların kan değerleri üzerine olumsuz etkisi saptanmış olmasına karşın, istatistiksel olarak anlamlı fark saptanmamasının bir nedeni, en çok anemiye sebep olduğu bilinen Ancylostoma duedonale, Necator americanus, Trichostrongylus sp., Balantidium coli’ye rastlanmamış olması, diğer bir nedeni de özellikle gebe kadınların sağlık merkezlerindeki kontrolleri sırasında demir preparatları kullanmaları ve diğer bazı ek diyetlerine daha çok önem vermeleridir. Gebelik süresince görülen mide bulantısı, kusma, iştahsızlık, karın ağrısı, iştah değişiklikleri gibi şikayetlerin barsak parazitozlarında da görülmesi nedeniyle, gebelikte parazitozların gözden kaçabileceği ihtimaline karşı parazitozların kliniği hakkında gebelerin eğitilmeleri gerektiği kanaatine varıldı.

Kaynaklar

1. Markel EK., Voge M., John DT. Medical Parasitology. 7.th Edition. W. B. Saunders Company,1992, Philadelphia.
2. Unat EK, Yücel A, Altaş K, Samastı M. Unat’ın Tıp Parazitolojisi. İnsanın Ökaryonlu Parazitleri ve Bunlarla Oluşan Hastalıkları. İst. Üniv. Cerrahpaşa Tıp Fak. Vakfı Yay., Beşinci Baskı, No:15, 1995, İstanbul.
3. Görsel Bilim ve Teknik Ansiklopedisi. 1985. Yazır matbaası, İstanbul.
4. Başer G. 3-6 yaşında çocuğu olan annelerin barsak paraziti konusuna ilişkin bilgi ve uygulamaların çocuklarında barsak paraziti görülmesine etkisinin incelenmesi, Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, 1980, Ankara.
5. World Health Statistics Annual. WHO, 1992, Geneva.
6. Yereli K, Saruç M, Özdemir E, Gerginkardeşler N, Özbilgin A. Demir eksikliği saptanan erişkin hastalarda bağırsak protozoa insidansının Araştırılması. T Parazitol Derg, 1998, 22 [#1]: 29-31.
7. Koltaş S, Özcan K, Özoğul S, Koçak R. Barsak Paraziti olanlarda: Serum Demiri, total demir bağlama kapasitesi (TDBK), transferrin saturasyonu ve serum ferritin değerleri. T Parazitol Derg, 1992, 16:122-32.
8. Aleya A., Lily H., Ahlam A. A study on intestinal helminths causing anemia in man in Cario. J Egypt Soc Parasitol, 1990, 20: 141-6
9. Göz Y. Askaris’li Çocuklarda Malabsorpsiyon Sendromu. Doktora tezi. 64 Sayfa, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, 1999, Van.
10. Yılmaz H, Gül A, Dilek İ, Göz Y. Hamile Kadınlarda Barsak Parazitozlarının Dağılımı, Van Tıp Dergisi, 1999, 6: 5-8.

	Dosya / Açıklama
	Tablo 1. Parazitli Grup ile Kontrol Grubun Sosyodemografik Özellikleri
	Tablo 2 Parazitli Grup'ta Saptanan Parazzitler ve Sıklığı
	Tablo 3 İki Parazit Tespit Edilen Gebelerdeki Parazitlerin Dağılımı
	Tablo 4 Parazitli Grup ve Kontrol Grubunda Saptanan Hemoglobin ve Hemotokrit Değerleri
	Tablo 5 Parazitli Grup ve Kontrol Grubunda Klinik Şikayetlerinin Sıklığı