Ara

Bu bölümde sistem içerisindeki makaleler arasında arama yapabilirsiniz.

Dergi Kimliği

Online ISSN
1305-3132

Yayın Dönemi
1993 - 2021

Editor-in-Chief
​Cihat Şen, ​Nicola Volpe

Editors
Daniel Rolnik, Mar Gil, Murat Yayla, Oluş Api

Annelerin erken lohusalık dönemindeki ilgilerinin belirlenmesi

Nezihe Kızılkaya

Künye

Annelerin erken lohusalık dönemindeki ilgilerinin belirlenmesi. Perinatoloji Dergisi 1996;4(4):245-248

Yazar Bilgileri

Nezihe Kızılkaya

  1. İ. Ü. Florence Nightingale Hemşirelik Yüksekokulu Doğum ve Kadın Hastalıkları Hemşireliği Anabilim Dalı İstanbul TR
Yayın Geçmişi
Çıkar Çakışması

Çıkar çakışması bulunmadığı belirtilmiştir.

Amaç
Bu çalışma annelerin erken post-partum döneminde ilgilendikleri, bilgi edinmek istedikleri konuları belirlemek amacıyla planlanmıştır.
Yöntem
Şubat-Haziran 1995 tarihlerinde Bakırköy SSK Doğumevi Kadın Hastalıkları ve Çocuk Hastanesi ve istanbul Tıp Fakültesi Eğitim ve Araştırma Hastanesinde Hastanesi'nde vajinal doğum yapan, herhangi bir sağlık sorunu bulunmayan, 18-35 yaş grubundaki 165 kadın araştırma kapsamına alınmıştır. Olguların erken lohusalık dönemindeki ilgilerini belirlemek üzere bu amaçla geliştirilmiş bir ölçme aracı kullanılmıştır (Card-Sort Tool). Olgular, ölçme aracını oluşturan aile, anne ve bebek ile ilgili itemleri ilgi düzeylerine göre (hiç ilgilenmiyorum, beni ilgilendiriyor, ihtiyacım var öğrenmek istiyorum) belirlemişlerdir.
Bulgular
Annelerin en fazla bebek ve aile ile ilgili konularda bilgiye gereksinimleri olduğu ayrıca aile planlaması yöntemlerini öğrenmek istedikleri belirlenmiştir. Primipar anneler ve eğitim düzeyi ilkokulun üzerinde olan anneler genel olarak daha fazla bilgiye gereksinim ve ilgi durumu belirtmişlerdir.
Sonuç
Erken post-partum döneminde, lohusaların özellikle bebek bakımı ve aile planlaması konusunda bilgiye gereksinimleri bulunmaktadır.
Anahtar Kelimeler

Erken post-partum dönemi, Annelerin ilgileri, Post-partum öğretim, Ebeveyn olma, Post-partum eğitim sınıfları

Giriş
Ebeveynliğe geçiş süreci, üzerinde tartışılan önemli bir konudur. Özellikle ilk kez ebeveyn olma bir kriz olayıdır. Erken post-partum dönemi aile üyeleri için artan sorumluluklara, yeni rollere ve günlük hayatlarındaki değişikliklere alışma çabalarının olduğu bir dönemdir. Ebeveynliğe geçiş, post-partum periyod boyunca devam etmesine rağmen, annenin anne olma ve yenidoğan ile ilgili ilk deneyimleri, yenidoğanın bakımını ve kendi öz-bakımını yapabilme gücü ve bilgi edinme, öğrenme kaynakları yaşanan bu kriz olayının boyutunu etkileyen önemli faktörlerdi (1,2,3,4,5,6,7,8).
Prenatal eğitim programlarında gebelik, doğum ve yenidoğan bakımına ilişkin bilgiler verilmektedir. Böyle programlar henüz ülkemizde yaygın değildir. Yurt dışında yapılan çalışmalar, çiftlerin bu programlarda özellikle doğum, nefes alıp-verme ve relaksasyon teknikleri üzerine odaklandıklarını, ebeveynlik rolleri, çocuk bakımı ya da kendi bedenlerindeki değişikliklerle ilgilenmediklerini ortaya koymuştur. Yine bir çalışmada, olgular ebeveynlik ve bebek bakımı bilgilerinin doğumdan önce öğrenilmesinin yarar sağ-lamayacağını belirtmişlerdir (2,3,4,5,8,9). Erken post-partum dönemi ebeveynlerin prenatal eğitim programlarına devam etmiş olsalar dahi en fazla soru sordukları, destek aradıkları dönemdir. Günümüzde hastanede yatma süresinin kısalması, evde doğum yapma eğiliminin artması, hastanede çalışan hemşirelerin eğitim yapabilecekleri zamanı sınırlamıştır. Bu nedenle, son yıllarda yurt dışında erken post-partum dönemindeki kadınların katılacakları eğitim programları ve telefonla danışmanlık hizmeti şeklinde programlar geliştirilmiştir (5,7). Ülkemizde henüz benzer programlar bulunmadığından doğum servislerinde çalışan hemşirelerin, anne ile karşılaştıkları kısa zaman periyodunda yapabilecekleri sağlık eğitiminin içeriğinde öncelikle yer alması gereken konuların belirlenmesi önem taşımaktadır.
Bu çalışma, annelerin erken post-partum döne-minde ilgilendikleri, bilgi edinmek istedikleri konuları belirlemek amacıyla planlanmıştır
Yöntem
Şubat-Haziran 1995 tarihleri arasında gerçekleştiri-len çalışmamızda tanımlayıcı amaca yönelik anket tekniğinden yararlanılmıştır. Bu tarihlerde Bakırköy SSK Doğumevi Kadın Hastalıkları ve Çocuk Hastanesi ve İstanbul Tıp Fakültesi Eğitim ve Araştırma Hastanesi'nde vajinal doğum yapan, yaşı 18-35 arasında olan, gebelik öncesi, gebeliği boyunca ve doğum sonrası sağlık probelmi olmayan ve gestasyonel yaşı 37-42 haftalık sağlıklı, herhangi bir sorunu bulunmayan yenidoğanı olan 165 kadın araştırma kapsamına alınmıştır. Olguların erken lohusalık dönemindeki ilgilerini belirlemek amacıyla, Russell Moos tarafından 1981 yılında geliştirilen ölçme aracı (Card-Sort Tool) kullanılmıştır. Olgular, ölçme aracının içerdiği aile (9 item), anne (21 item) ve bebek (32 item) ile ilgili itemleri üç ana ilgi düzeyi için sınıflandırmıştır. Bunlar: Hiç ilgilenmiyorum, beni ilgilendiriyor ve ihtiyacım var, öğrenmek istiyorum. Ölçme aracı olgulara taburcu olurken uygulanmıştır. Ölçme aracı araştırmacı tarafından türkçeye çevrildikten sonra, tümü üniversitede öğretim elemanı olan 7 uzman tarafından (2 kadındoğum uzmanı, 1 halk sağlığı uzmanı, 1 kadın-doğum hemşireliği, 1 psikiyatri hemşireliği, 1 hemşirelik esasları alanında görev yapan eğitici hemşire, 1 USA John Hopkins Üniversitesi halk sağlığı uzmanı) içerik ve dil geçerliği açısından incelenmiştir. Ölçeğin güvenirlik çalışması ise, Spearman - Brown Prophesy formülüyle değerlendirilmiştir. Ölçme aracını oluşturan aile ile ilgili itemler için oc-0.62, anne ile ilgili itemler için oc-0.75, bebek ile ilgili itemler için ise oc-0.91 olarak saptanmıştır. Elde edilen veriler, yüzdelik ve %2 istatistiksel değerlendirme yöntemi ile irdelenmiştir.
Bulgular
Araştırma kapsamına alınan olguların, yaş ortalaması X-24.96+4.62 olarak belirlenmiştir. Olguların % 63'ünün (n=104) ilkokul, % 28.5'inin (n=47) ortaokullise mezunu, % 6l.8'inin (n=102) 15 milyondan az geliri ve % 88.5'inin (n=146) ev hanımı olduğu dikkati çekmektedir. Olguların obstetrik özellikleri incelendiğinde % 47.9'unun (n=79) ilk, % 34.5'inin (n=57) ikinci doğumları olduğu, % 45.5'inin (n=75) birinci, % 28.5'inin (n=47) ikinci gebeliklerinin olduğu, % 52.1'inin (n=68) yaşayan bir çocuğunun, % 32.7'sinin (n=54) yaşayan iki çocuğunun olduğu görülmüştür. Annelerin tümü bebeklerini anne sütü ile beslemeyi düşünmektedirler. % 60.6'sı (n=100) erkek, % 39.4'ü (n=65) kız olan yenidoğan bebeklerin gestasyon haftası ortalaması X-38.8+1.53 olarak, kiloları ise X-3353.15±46l.33 gram olarak saptanmıştır.
Tablo l'de olguların aile, anne ve bebek ile ilgili itemleri, ilgi düzeylerine göre sınıflandırmaları görülmektedir. Aile ile ilgili bildirilen ilgilerin % 11.87'si (n=148) hiç ilgilenmiyorum, % 65.02'si (n=3433) beni ilgilendiriyor, % 22.92'si (n=1210) ihtiyacım var, öğrenmek istiyorum grubunda, anne ile ilgili bildirilen ilgilerin % 12.12'si (n=359) hiç ilgilenmiyorum, % 76.74'ü (n=2274) beni ilgilendiriyor, % 11.14'ü (n=330) ihtiyacım var, öğrenmek istiyorum grubunda, bebek ile ilgili bildirilen ilgilerin ise, % 12.06'sı (n=637) hiç ilgilenmiyorum, % 65.02'si (n=3433) beni ilgilendiriyor, % 22.92'si (n=1210) ihtiyacım var, öğrenmek istiyorum grubunda bulunmaktadır.
Annelerin ihtiyacım var, öğrenmek istiyorum şeklinde bildirdiği itemler incelendiğinde, bebek ile ilgili itemlerin öncelikli olduğu ve aile planlaması yöntemleri itemininde bu grupta yer aldığı görülmektedir (Tablo 2). Beni ilgilendiriyor grubunda en sık bildirilen itemler ise, kocamın bebeğe karşı nasıl davranacağı, bebeğe yakınlık hissetme, kocamın bana karşı nasıl davranacağı, yorgunluk hissetme, evdeki diğer kişilerin gereksinimlerini karşılama, bebeğin uykusu, kararlar alma, bebeğin ağlaması ve bebek beni sevecek mi itemleridir.
Tablo 3'de olguların hiç ilgilenmedikleri itemler yer almaktadır.
Olguların eğitim düzeyleri ile aile, anne ve bebek itemlerine ilişkin ilgi durumları istatistiksel olarak karşılaştırılmıştır. Hemoroidlerim (%2-7.45, SD-2, P<0.05), bebeğin saçı (%2-6.35, SD-2, p<0.05), bebeğin kilosu (%2-6.88, SD-2, P<0.05), kocamın bebeğe karşı nasıl davranacağı (%2-12.43, SD-2, p<0.05), sinirlilik ya da gerginlik hissetme %2-6.90, SD-2, P<0.05), itemlerinde eğitim düzeyi ilkokulun üzerinde olan anneler, diğerlerine oranla istatistiksel olarak anlamlı düzeyde beklenenden daha fazla beni ilgilendiriyor ve ihtiyacım var, öğrenmek istiyorum şeklinde gruplandırmada bulunmuşlardır (Tablo 4).
Olguların pariteleriyle aile, anne ve bebek itemlerine ilişkin ilgi durumları karşılaştırıldığında, bebeğin nasıl büyüyüp gelişeceği (%2-8.22, SD-1, p<0.05), bebek beni sevecek mi (%2-7.22, SD-2, PO.05), mama hazırlama (%2-7.13, SD-2, P<0.05), bebeğin sağlığı (%2-14.33, SD-2, p<0.05), görünüşümün eski haline dön-mesi (x2-6.01, SD-2, P<0.05), bebeğin beslenmesi (%2-6.48, SD-2, P<0.05), itemlerinde istatistiksel olarak anlamlı düzeyde, ilk doğumu olan anneler beklenenden daha fazla ihtiyacım var, öğrenmek istiyorum, birden fazla doğum yapan anneler ise beklenenden daha fazla beni ilgilendiriyor şeklinde gruplandırmada bulunmuştur. Dikişlerin acısı (%2-ll,43, SD-2, p<0.05) ve bebeğin idrar yapması (%2-8.63, SD-2, p<0.05) itemlerinde ise ilk doğumu olanlar, paritesi birden fazla olan annelerden istatistiksel olarak anlamlı düzeyde, beklenenden daha fazla beni ilgilendiriyor şeklinde bildirmişlerdir (Tablo 5).
Tartışma
Olgularımız en fazla bebek ile ilgili konularda ve aile ile ilgili konularda bilgiye gereksinimleri olduğunu bildirmişlerdir. Ayrıca en fazla kendileri ile ilgili konularla ilgilendiklerini belirtmişlerdir.
Hiser (1986), post-partum 2. haftada 20 multiparın ilgilendikleri konuları aynı ölçme aracını kullanarak belirlemiştir. Annelerin en büyük ilgi alanlarının aile ve kendileri ile ilgili konular olduğunu saptamıştır. Ayrıca aile itemlerinin % 23.89'u ihtiyacım var, öğrenmek istiyorum, % 27.22'si beni ilgilendiriyor, anne itemlerinin % 14.05'i ihtiyacım var, öğrenmek istiyorum, % 23.38'i beni ilgilendiriyor, bebek itemlerinin ise % 10.94'ü ihtiyacım var, öğrenmek istiyorum, % 18.13'ü beni ilgilendiriyor kategorisinde bulgulanmıştır(5).,
Graef ve arkadaşları (1988), primiparlarla yaptıkları çalışmalarında, bebeklerini emziren annelerin % 97'sinin yenidoğanla, % 81'inin kendileriyle ve yalnızca % 19'unun, aile üyeleri ya da arkadaşlarıyla bütünleşmeyle ilgilendiklerini belirlemişlerdir (10).
Çalışmamızda, bebek ve aile ile ilgili konuların kadınların kendilerinden daha fazla öncelik kazanması, onların son derece özverili olması ve kendileriyle ilgili konuları daha geri plana bırakabilmelerinden dolayı olabilir.
Olgularımız özellikle bebek bakımı, beslenmesi, büyüme ve gelişmesi, aile planlaması konusunda bilgiye gereksinim duymaktadır. Ayrıca, eşin yenidoğuna ve anneye karşı nasıl davranacağı, evdeki diğer kişilerin gereksinimlerini karşılama, yorgunluk hissetme, kararlar alma gibi yenidoğanın aileye katılımıyla ve evle ilgili sorumluluklarıyla ilgilenmektedirler.
Gruis (1977), post-partum 23 multipar ve 17 primipar olgunun, en fazla ve en az ilgili oldukları konuları belirleyen çalışmasında, annelerin en fazla yorgunluk hissetme ve görünüşünün normale dönmesi konularıyla ilgilendiklerini belirlemiştir (5,10). Yenidoğana ilişkin majör ilgilerinin olmadığını bildirmiştir (10).
Hiser (1986), multiparlar üzerinde yaptığı çalışmasında annelerin en fazla evdeki kişilerin gereksinimlerinin karşılanması, fazla kilolar, görünüşünün normale dönmesi, acıkma durumum, bebeğin sağlığı, bebeğin güvenliği, evdeki çocuk/çocukların bana karşı nasıl davranacağı, iyi bir anne olma, sabırsız olma, bebeğin nasıl büyüyüp gelişeceği, yorgunluk hissetme itemleriyle ilgilendiklerini ve bilgi edinmek istediklerini saptamıştır (5).
Bulgularımız Hiser'in çalışmasıyla benzerlik göstermektedir. Ancak fazla kilolar olguların yaklaşık olarak yarısı tarafından beni ilgilendiriyor şeklinde sınıflandırılmış, görünüşümünün eski haline dönmesi itemi ise olguların % 21.2'si tarafından bilgi edinmek istiyorum şeklinde bildirilmiştir. Gruis ve Hiser4in çalışmalarıyla olan bu farklı bulgular toplumumuzda aile ve bebek ile ilgili konularına daha öncelikli oldu ğu, daha fazla bilgi gereksiniminin olduğu ve kadının fiziksel görünüşüne verdiği önemin farklı olmasıyla açıklanabilir. Lemmer (1987), erken taburcu edilen annelerle, zamanında taburcu edilen annelerin ilgilerini belirlediği çalışmasında bu kadınlar arasında fark bulmamış ve en fazla iyi bir anne olma, görünüşlerinin normale dönmesi, egzersiz ve yenidoğandaki hastalık belirtilerini farketmeyle ilgilendiklerini bulgulamıştır (10). Olgularımız en sık olarak hemoroidlerim ve bebeğin sünnetinin bakımı itemleriyle ilgilenmemektedirler. Bebeğin sünneti hemen yaptırılan bir işlem olmadığı için ilgi duyulmaması doğal olarak karşılanabilir. Hiser'in, çalışmasında en sık hiç ilgilenmiyorum şeklinde belirlediği itemler şunlardır- Epizyotomi dikişlerinin ağrısı, mama hazırlama, bebeğin cinsiyeti, idrar yapmam, bebeğin kilo kaybı ve bebeğin vajinal akıntısı.Olguların % 85'i hemoroidlerin, % 80'i bebeğin sünnetinin bakımı, terleme itemleriyle hiç ilgilenmediklerini bildirmişlerdir (5). Bu sonuçlar bizim bulgularımızla benzerlik göstermektedir. Fazla kilolar itemi bizim olgularımızda daha önce belirtildiği gibi öncelikli ilgilenilen konular arasında yer almamaktadır.
Hiser (1986) ise, çalışmasında lise ve üzeri eğitim yapan annelerin eğitimi olan annelerden istatistiksel olarak anlamlı şekilde daha az sayıda itemi beni ilgilendiriyor şeklinde belirttiğini saptamıştır (5). Bu sonuç, bizim olgularımızla karşıtlık göstermektedir. Bizim eğitim düzeyi ilkokuldan daha ileri olan annelerimiz, ilkokul mezunu annelerden daha fazla bilgiye gereksinim duymaktadır. Bu durum ilkokul düzeyinde olan kadınlarımızın bu gereksinimlerinin farkında olmadıkları savıyla açıklanabilir.
Primipar annelerin, multipar annelerden daha fazla bebek bakımı ve kendileriyle ilgili konularda bilgiye gereksinim duydukları belirlenmiştir.
Geisler (1989), primiparların kendileri ve yenidoğana ilişkin konularla daha fazla ilgili olduklarını, multiparların ise öncelikle kendileri ve yenidoğanın aile ile bütünleşmesiyle ilgilendiklerini saptamıştır (10). Bulgularımız, Geisler'in primipar annelere ilişkin bulgularıyla paralellik göstermektedir.
Sonuç
Erken postpartum döneminde anneler en fazla bebek ve aile ile ilgili konularda bilgiye gereksinim duymaktadır. Ayrıca aile planlaması yöntemlerini öğrenmek istemektedirler. Primipar anneler ve eğitim düzeyi ilkokulun üzerinde olan anneler genel olarak daha fazla bilgiye gereksinim ve ilgi durumu belirtmişlerdir. Bu bulgular ışığında şu önerilerde bulunabiliriz:
* Hemşireler erken postpartum döneminde olan annelere yapacakları sağlık eğitiminde yenidoğan be beğin bakımı, büyüme ve gelişmesi, beslenmesi ve aile planlaması yöntemleri üzerine odaki anmalıdır.
* Aile fertlerinin, yeni aile üyesiyle bütünleşmesini sağlamak için kardeşlerin ve babanın katılacağı aktiviteler planlanmalı, destek grupları oluşturulmalıdır.
* Erken postpartum dönemi yanlış beslenme alış kanlıklarını düzeltmek ve bir egzersiz programını uy gulamak için en uygun zamanlardandır. Hemşireler annelere diyetlerinde dikkat edecekleri noktaları ve karın, pelvis kaslarını güçlendiren egzersizleri öğret melidir.
* Hastanede kalınan süre kısıtlı olduğundan, de taylı çocuk bakım konularını içeren yazılı doküman lar, hemşireler tarafından hazırlanarak hastalara veri lebilir.
* Taburcu olmadan önce, yeni annelere bebek ve kendileriyle ilgili sorun olduğu zaman kimi arayacak larına dair bilgi verilmelidir.
 
Kaynaklar
1. Brootcn D, Gcıınaro SF, Knapp H, Brown L, York R: Clinical Spe cialist Pre- and Postdischargc Teaching of Parents of Very Low Birth Weight Infants. JOGNN, July/August, 316-322, 1989.
2. Bobak MI, Jensen MD: Essentials of Maternity Nursing, Third Edi tion, London: Mosby Year Book, 560-610, 1991.
3. Doenges ME, Kenty JR, Moorhouse MF: Maternal/Newborn Care Plans Guidelines for Client Care, Philadelphia: F.A. Davis Com pany, 271-326, 1988.
4. Herman AJ, Lundgrcn JJ, Miller TA, Netherson GA, Sewell EA, et al.: Preparation for Childbirth Family Approach, Second Edition, Tennessee: Continuing Education and Patient Education Advisory Committees of the Baptist Memorial Hospital, 27-30, 84-85, 1986.
5. Hiser LP: Concerns of Multiparas During the Second Postpartum Week, JOGNN, May/June, 195-203,1987.
6. Ladewing WP, London ML, Olds SB: Maternal Newborn Nursing, Second Edition, California: Addison-Wesley Nursing, 773-795, 1990.
7. Pridham KF, Lytton D, Chang SA, Rudedgc D: Early Post-Partum Transition: Progress in Maternal Identity and Role Attainment, Re search in Nursing & Health, 14,21-31, 1991.
8. Reeder SJ, Martin LL: Maternity Nursing, Family, Newborn and Women's Health Care, Sixteenth Edition, London: J.B. Lippincott Company, 312-338, 580-590, 1987.
9. Miovech SM, Knapp H, Borucki L, Roncoll M, Arnold L, et al.: Major Concerns of Women After Cesarean Delivery, JOGNN, 23:1, January, 53-59, 1994.
10. Sheil EP, Bull JM, Moxon BE, Muehl PA, Krocning KL, etc.: Con cerns of Childbcaring Women: A Maternal Corcerns Quacstionnaire as an Assessment Tool, JOGNN, 24:2, February, 149-154, 1995.
Dosya / Açıklama
Tablo 1
Olguların Aile, Anne ve Bebek İtemlerini İlgili Düzeylerine Göre Sınıflandırma Durumları
Tablo 2
Beni İlgilendiriyor ve İhtiyacım Var, Öğrenmek İstiyorum Şeklinde En Sık Bildirilen İtemler
Tablo 3
Hiç İlgilenmiyorum Şeklinde En Sık Bildirilen İtemler
Tablo 4
Annelerin Eğitim Düzeyleri ile Aile ,Anne ve Bebek İtemlerine İlişkin İlgi Düzeylerinin Karşılaştırılması
Tablo 5
Annelerin Pariteri ile Aile, anne ve Bebek İtemlerine İlişkin İlgi Düzeylerinin Karşılaştırılması